DBAM pyta: prawda czy fikcja? Transplantacja w filmach

Transplantacja w filmach – prawda czy fikcja?
Transplantologia to dziedzina medycyny, która od lat budzi silne emocje – nadzieję, lęk, podziw i kontrowersje. Nic dziwnego, że kino chętnie sięga po ten temat, wplatając go w dramaty, thrillery, a nawet horrory. Ale czy filmy oddają rzeczywistość transplantacji wiernie? Czy może karmią widzów mitami i „fake newsami”?
Transplantacja to złożony i ściśle regulowany proces medyczny. Wymaga zgody dawcy lub jego rodziny, potwierdzenia śmierci mózgu (w przypadku dawstwa pośmiertnego), zgodności immunologicznej, a także szeregu badań i kwalifikacji. Lista oczekujących na przeszczep jest długa, a przeszczepy narządów to często walka z czasem.
Częste mity w filmach o transplantacjach

1. Natychmiastowa dostępność organów – Filmy często pokazują sytuacje, gdzie bohater trafia do szpitala i niemal od razu dostaje nowy organ. W rzeczywistości czas oczekiwania wynosi od kilku miesiący do nawet wielu lat.

2. Handel organami – W kinie motyw czarnego rynku organów pojawia się często, sugerując, że przeszczepy to przestrzeń skorumpowana i kryminalna. Tymczasem w krajach rozwiniętych systemy transplantacyjne są silnie nadzorowane i transparentne. W Polsce jedyna organizacja koordynująca działalnia związane z pobieraniem narządów to Centrum Organizacyjno-Koordynacyjne ds Transplantacji "Poltransplant". Ściśle nadzorowane przez Ministerstwo Zdrowia. 

3. Zmiana osobowości po przeszczepie – Niektóre filmy sugerują, że po otrzymaniu organu od innej osoby, biorca zaczyna „przejmować” cechy dawcy, co nie ma żadnych naukowych podstaw. Rzekoma zmiana osobowości Biorcy to raczej efekt pełnego powrotu do zdrowia, powrót do pełnowartościowej diety, brak ograniczeń w codzinnym funkcjonowaniu, aniżeli wpływ "ducha" zmarłej osoby. 

4. Przeszczepy od zmarłych bez zgody – Kino czasem ukazuje lekarzy podejmujących decyzje o pobraniu organów bez jasnej zgody – co w rzeczywistości byłoby poważnym naruszeniem prawa.
Znajdź czas, aby obejrzeć i ocenić wybrane filmy:

• "7 dusz" Film z 2008 r. z Willem Smithem ukazuje mężczyznę, który planuje oddać swoje organy różnym osobom po swojej śmierci. Choć emocjonalnie poruszający, film tworzy nierealistyczny obraz tego, jak można „zaplanować” wieloorganowe dawstwo. Przesłanie etyczne – piękne. Realizm medyczny – bardzo wątpliwy.
• "W stronę słońca" z 2005 r. W futurystycznym świecie klonów, stworzeni ludzie są hodowani jako „banki organów”. To oczywiście fikcja, ale film zadaje ciekawe pytania etyczne o granice nauki i człowieczeństwa. Nie ma tu jednak żadnej zgodności z rzeczywistością transplantologiczną.
• "Bez twarzy" (1997) John Travolta i Nicolas Cage zamieniają się twarzami w spektakularnym thrillerze. Operacja twarzy przedstawiona w filmie jest spektakularna, ale też kompletnie oderwana od realiów chirurgii plastycznej czy przeszczepów. Przeszczep twarzy w rzeczywistości to skomplikowany proces wymagający wielu miesięcy przygotowań.
• "John Q" (2002) Film opowiada o ojcu, który bierze zakładników w szpitalu, by wymusić przeszczep serca dla swojego syna. Produkcja porusza realne problemy, takie jak dostęp do opieki zdrowotnej i dramat rodzin w obliczu choroby, ale zawiera uproszczenia i nieścisłości dotyczące procedur przeszczepu.
• "Repo Men: (2010) W dystopijnym świecie ludzie kupują organy na kredyt – a jeśli nie zapłacą, są im brutalnie odbierane przez specjalnych „komorników”. To mroczna satyra, która nie ma nic wspólnego z rzeczywistością, ale wykorzystuje lęki społeczne związane z medycyną i korporacjami.
• "21 gramów" czyli refleksja o stracie, nadziei związanej z przeszczepianiem narządów. Tragiczny wypadek sprawia, że losy trzech rodzin, nie mających pozornie ze sobą nic wspólnego, łączą się.
• "Skradzione serce" (2022) - Serial opowiada o mężczyźnie szukającym zemsty na organizacji handlującej organami odpowiadającej za śmierć jego żony. Nawiązuje romans z kobietą, która otrzymała jej serce.
• "Squid game" (2024) - W jednym z pobocznych wątków serialu okazuje się, że: niektórzy pracownicy współpracują z uczestnikiem gry, który jest lekarzem, aby wycinać organy z ciał zmarłych graczy. Organy te są przemycane i sprzedawane na czarnym rynku. Cała operacja odbywa się potajemnie, bez wiedzy organizatorów gry (przynajmniej tak się wydaje na początku).
• "Serce zna prawdę" (2025) - Film opowiada o Manuelu i jego przeszczepie serca. Manuel czuje, że jest innym człowiekiem i zaczyna badać przeszłość swojego dawcy. W ten sposób poznaje owdowiałą Valę i jej sąsiadów.
• "Królowa" serial PL  (2022) - Bohaterka cierpi na niewydolność nerek i wymaga przeszczepu. Jej ojciec, który przez lata żył jako drag queen we Francji, zgadza się oddać jej jedną nerkę – mimo że nigdy wcześniej nie utrzymywali relacji. W serialu pokazany jest proces przygotowania do zabiegu – procedury, zgody, operacja – choć według krytyków zawiera wiele uproszczeń i błędów medycznych.
• "Serce nie zapomina" (2024) - Saeko, która straciła miłość życia w tragicznym wypadku, czuje dziwną sympatię do nieznajomego, nieświadoma, że otrzymał on przeszczep serca jej zmarłego narzeczonego
• "Oko" (2008) - Przedstawia historię niewidomej kobiety, która po operacji odzyskuje wzrok. Początkowo cieszy się z tego "błogosławieństwa", jednak po pewnym czasie radość przeradza się w przerażenie, gdyż jak się okazuje bohaterka widzi duchy. To nakłania ją do poznania historii człowieka, którego oczy jej przeszczepiono. Nie jest to jednak takie proste, tym bardziej, że zjawy można spotkać wszędzie.
• "Śmiertelne wizje" (2004) - Dzięki długotrwałej terapii i przeszczepowi rogówki Ann Culver zostaje uratowana przed ślepotą. Doznaje jednak przerażających wizji mężczyzny z łomem i dziecka. Dochodzi do wniosku, że są to obrazy, jakie widziała przed śmiercią kobieta, która była dawczynią rogówki do przeszczepu.

Warto obejrzeć PRAWDZIWĄ HISTORIĘ tę i wiele innych: 

"Danusia - Historia pierwszego udanego przeszczepienia"

https://www.facebook.com/watch/?v=1448616805212515

 

Czy filmy robią więcej szkody niż pożytku?
Filmy często przejaskrawiają temat transplantacji i tworzą atmosferę sensacji, strachu, moralnych dylematów. Z jednej strony zwiększają świadomość tematu, ale z drugiej – mogą wzmacniać mity, nieufność do lekarzy i systemu zdrowia. Niektóre filmy i dokumenty starają się przedstawić temat bardziej realistycznie. Warto tu wspomnieć np.
polskie dokumenty o transplantologii – „Transplantacja – dar życia” pokazują prawdziwe historie pacjentów i lekarzy, bez dramatyzowania.
Transplantologia w filmach to temat nośny, ale często nadużywany. Choć kino ma prawo do fabularnej wolności, warto pamiętać, że w rzeczywistości za każdą operacją przeszczepu stoją dramaty, walka o życie i rygorystyczne procedury medyczne. Edukacja i prawda są najlepszym sposobem na budowanie społecznego zaufania – również do transplantologii.

Aktualności