DBAM o żywym dawstwie nerki

Dr n. o zdr. Aleksandra Tomaszek: "Przeszczepienie nerki jest obecnie najlepszą i najskuteczniejszą metodą leczenia schyłkowej niewydolności nerek. Daje szansę na życie bez dializ, na powrót do aktywności zawodowej, rodzinnej i społecznej. Niestety wciąż zbyt mało osób może skorzystać z tej możliwości – głównie z powodu niedoboru narządów" Dlatego tak ważną rolę odgrywa transplantacja nerki od żywego dawcy – członka rodziny lub bliskiej osoby, która świadomie decyduje się podarować część siebie, aby drugi człowiek mógł żyć.

oprac. Iwona Olszewska-Król

2025-10-11

Żywe dawstwo nerki – dar, który łączy

Z medycznego punktu widzenia to rozwiązanie przynosi wiele korzyści.
Nerka od żywego dawcy: szybciej podejmuje pracę po przeszczepieniu, działa dłużej i lepiej, pozwala uniknąć długiego oczekiwania, umożliwia przeszczep jeszcze przed koniecznością rozpoczęcia dializ. Statystyki i doświadczenie lekarzy potwierdzają: biorcy nerek od żywych dawców żyją dłużej i w lepszym zdrowiu niż ci, którzy otrzymali narząd od dawcy zmarłego.

Dawstwo to więcej niż medycyna

Oddanie nerki to akt odwagi, empatii i bezinteresownej miłości a według socjologicznej teorii wymiany to tzw. czysty dar – działanie, w którym ktoś daje coś niezwykle wartościowego, nie oczekując niczego w zamian. Najczęściej takim „czystym darem” jest relacja między małżonkami, rodzicem a dzieckiem, rodzeństwem czy przyjaciółmi. To właśnie te więzi, pełne troski i odpowiedzialności, najczęściej stają się fundamentem decyzji o oddaniu nerki. Jak pokazują badania, motywacje dawców są różne – od chęci pomocy, przez współczucie, aż po poczucie moralnego obowiązku wobec bliskiego. Zdarza się również, że rodzina wspólnie wspiera decyzję, a dawca przechodzi przez proces przygotowań z ogromnym zaangażowaniem emocjonalnym.

Zarówno dawca, jak i biorca przeżywają silny stres. Dawcy towarzyszy lęk o zdrowie i przebieg zabiegu, a biorcy często zmagają się z poczuciem winy lub obawą, że zaszkodzą ukochanej osobie. Dlatego tak ważne jest wzbudzenie świadomości i rozmowa o emocjach – edukacja, spotkania z psychologiem i zespołem transplantacyjnym pomagają zrozumieć cały proces i zmniejszyć napięcie. Badania przeprowadzone wśród polskich dawców (Klinika Chirurgii Ogólnej i Transplantacyjnej Szpitala Klinicznego Dzieciątka Jezus w Warszawie) wykazały, że wszyscy ankietowani uważali decyzję o donacji za słuszną i gdyby mogli cofnąć czas, ponownie oddaliby nerkę.

Oczywisym jest, że relacje po przeszczepieniu zmieniają się a wyniki badań są jednoznaczne: 37% dawców zauważyło pogłębienie więzi z biorcą, 63% stwierdziło, że relacja pozostała dobra i stabilna, nikt nie wskazał pogorszenia relacji. Większość badanych mówiła o zwiększeniu bliskości, zrozumienia i wdzięczności. To doświadczenie często wzmacnia rodzinne relacje – dzielenie wspólnych emocji, hospitalizacji i rekonwalescencji zbliża ludzi bardziej niż słowa. Jak zauważono, kobiety częściej niż mężczyźni deklarowały potrzebę utrzymywania kontaktu i wspólnego spędzania czasu z biorcą po zabiegu – być może dlatego, że decyzja o donacji jest u nich jeszcze bardziej emocjonalna.

Badania wykazały, że ryzyko powikłań dla dawcy jest minimalne. Śmiertelność po zabiegu pobrania nerki szacuje się na 0,03–0,06% – to mniej niż w przypadku wielu codziennych zabiegów chirurgicznych. Dawcy są bardzo dokładnie badani – do procedury kwalifikowane są wyłącznie osoby zdrowe. Co ciekawe, statystycznie dawcy żyją dłużej niż populacja ogólna – właśnie dlatego, że są wcześniej bardzo dokładnie przebadani i objęci opieką lekarską po donacji. Badania nie wykazały również zwiększonego ryzyka dla kobiet planujących ciążę po oddaniu nerki.

Dawstwo łańcuchowe – gdy nie można pomóc bezpośrednio

Zdarza się, że dawca i biorca nie są zgodni immunologicznie (np. różne grupy krwi). Wtedy możliwe jest tzw. dawstwo łańcuchowe – sytuacja, w której kilka par wymienia się nerkami. Każda para daje i otrzymuje – ale od innej osoby, najlepiej dopasowanej biologicznie. To nowoczesna forma altruizmu, która pozwala uratować więcej istnień.

Serial "Szóstka" na PLAYER.pl najlepiej oddaje emocje jakie towarzyszą dawcom i biorcom. Zdając sobie sprawę z konieczności zwiększenia zasięgu działań prmujących żywe dawstwo nerki, postawiono na kulturę popularną. W 2018 roku dr Aleksandra Tomaszek konsultowała medycznie serial fabularny „Szóstka” opowiadający o 3 parach przygotowujących się do przeszczepienia łańcuchowego. Dzięki temu w produkcji znalazło się wiele praktycznych informacji dotyczących dawstwa żywego. Premiera serialu odbyła się w marcu 2019 roku, a zawarte w nim przesłanie dotarło do wielomilionowej widowni TVN, a także użytkowników Playera.

Badania jednoznacznie pokazują, że decyzja o donacji nerki to nie tylko gest medyczny, ale głęboko ludzki i emocjonalny akt dobra. Większość dawców po latach mówi o pogłębieniu więzi, wdzięczności i poczuciu sensu. Nie obserwuje się negatywnych skutków zdrowotnych ani zwiększonego ryzyka depresji – przeciwnie, u wielu dawców dominuje optymizm i spokój wynikający z poczucia, że uratowali komuś życie. Żywe dawstwo nerki to dar, który łączy – biologicznie, emocjonalnie i duchowo.
To przykład, że miłość, empatia i odwaga mogą dosłownie dawać drugie życie.

Aleksandra Tomaszek, Mateusz Zatorski, Jolanta Gozdowska, Maciej Kosieradzki

💚 Fundacja DBAM

Fundacja DBAM wspiera edukację w zakresie dawstwa narządów, krwi i szpiku, a także promuje wiedzę o zdrowiu nerek i profilaktyce.
Pomagamy zrozumieć, jak wygląda proces transplantacji i jaką rolę odgrywa w nim drugi człowiek – ten, który ratuje, oddając cząstkę siebie, ponieważ prawie zostaliśmy bohaterami historii, kiedy mąż ofiaruje nerkę żonie.

Aktualności